Các kỹ thuật can thiệp sớm khuyết tật

1. Chăm sóc nuôi dưỡng trẻ khuyết tật

  –   Cách cho trẻ bú, cho ăn

Có nhiều trẻ khi đói không biết khóc, hoặc không khóc giống trẻ bình thường, do vậy bà mẹ cần phát hiện xem khi đói, trẻ phát ra âm thanh hoặc dấu hiệu gì.

Tư thế mẹ khi cho con bú: Tốt nhất là cho trẻ bú ở tư thế ngồi. Cánh tay đỡ vòng qua gáy trẻ để cổ của trẻ không bị ngửa ra sau. Ôm trẻ sát vào ngực và để trẻ có thể ngậm vào núm vú. Tay kia của mẹ đưa núm vú và vùng thẫm của vú vào miệng trẻ. Khi đó trẻ sẽ bắt đầu mút. Tránh không để vú mẹ sát vào mũi con bằng cách đặt một ngón tay giữa vú mẹ và mũi con. Chú ý không để sữa xuống nhiều, có thể làm trẻ sặc. Cho trẻ bú luân phiên hai bên để sữa tiết đều Nếu trẻ không mút được hoặc bú chậm, cần vuốt nhẹ vào mặt hoặc vào kích thích quanh miệng trẻ để trẻ bú nhanh hơn. Nếu trẻ hay há miệng, hoặc môi dưới trễ, khó bú, hãy dùng ngón tay đỡ cằm trẻ lên để trẻ bú. Nếu trẻ không ngậm chặt được vú hoặc không mút được, mẹ cần vắt sữa ra và dùng thìa xúc cho trẻ ăn Có một số trẻ lưỡi bị thè ra ngoài, hoặc không có phản xạ nuốt, khi đưa thìa vào miệng trẻ nên đưa từ một bên của miệng mà không đưa thẳng vào giữa miệng. Sau đó ngón tay đỡ cằm trẻ lên, khép chặt miệng để kích thích trẻ nuốt Nếu trẻ không tự nhả vú được, hãy dùng một ngón tay vào góc mồm trẻ, mở miệng trẻ rồi nhẹ nhàng rút đầu vú ra khỏi miệng trẻ. Khi trẻ bú xong, bế trẻ thẳng người xoa nhẹ vào lưng trẻ, tránh để trẻ nuốt không khí cùng với sữa

 –   Nuôi dưỡng trẻ khuyết tật

Có một số TKT do ăn kém nên chậm lớn. Nên cho trẻ bú càng muộn càng tốt, có thể tới 18 tháng hãy cai sữa Bắt đầu từ tháng thứ 4-5 bắt đầu cho trẻ ăn dặm các thức ăn khác như: Sữa bột, nước cháo, bột gạo, nước rau, quả… Hoặc các loại thức ăn khác dành cho trẻ nhỏ. Nếu trẻ tăng cân chậm, nên cho trẻ đi khám ở trạm y tế xã để được tư vấn về cách thức cho ăn, loại thức ăn, khẩu phần dinh dưỡng phù hợp với độ tuổi của trẻ. Hàng tháng trẻ cần được theo dõi cân nặng và được đưa đến trạm y tế xã phường để kiểm tra sức khỏe.

 –   Cách bế ẵm

Có một số trẻ bị co cứng, khi bế ẵm, mẹ cần ôm trẻ sát vào người, một tay đỡ cổ để đầu trẻ gập nhẹ, hai chân trẻ tách ra, úp vào người mẹ Khi thay quần áo hoặc tắm rửa, chăm sóc trẻ, hãy để trẻ nằm sấp, ngồi trong lòng mẹ hoặc ngồi trên ghế. Khi ấy thân mình trẻ ngả về phía trước, háng gập, trẻ sẽ bớt co cứng.

Một số dụng cụ trong dân gian hay dùng rất thích hợp để bế ẵm trẻ: cho trẻ nằm võng từ nhỏ, địu trẻ trên lưng hoặc trước bụng, bế trẻ cắp nách, cõng trẻ… Nhiều trẻ mềm nhẽo, khi bế để trẻ xoay lưng tựa vào lòng mẹ. Một tay mẹ đỡ qua hai chân trẻ để háng gập. Khi trẻ ngồi, hãy để trẻ ngồi tựa vào lòng mẹ, hai chân trẻ để gác về hai phía đùi mẹ. Khi đó, trẻ có thể cầm nắm, vui chơi hoặc giao tiếp dễ dàng.

2. Hướng dẫn trẻ vui chơi

Vui chơi là hoạt động quan trọng bậc nhất đối với phát triển của trẻ em. Trẻ bắt đầu biết chơi gần như ngay sau khi mới sinh: Biết ngắm các vật chuyển động, biết đưa các vật vào miệng để khám phá… Và tới lúc trưởng thành, trẻ em vẫn tiếp tục chơi thông qua nhiều hoạt động khác nhau.

  –   Ý nghĩa của vui chơi đối với sự phát triển của trẻ

Thông qua vui chơi các kỹ năng của trẻ được phát triển đầy đủ:

–   Giao tiếp: Chia sẻ và bộc lộ ý nghĩ của mình với mọi người xung quanh

–   Nhận thức: Phân biệt kích thước, khối lượng, trọng lượng, không gian…

–   Kỹ năng xã hội: Học được những luật lệ, hành vi cư xử thích hợp

–   Cảm xúc : Thể hiện các trạng thái vui buồn, sung sướng, tự hào, tức giận…

–   Kỹ năng sáng tạo: Thể hiện được ý nghĩ vàý thích, cách làm riêng của mình 

–   Kỹ năng vận động tinh: Thể hiện sự khéo léo, nhẹ nhàng khi hoạt động

–   Kỹ năng vận động thô: Phát triển kỹ năng vận động toàn thân.

–   Cách chơi của trẻ

Kỹ năng chơi của trẻ cũng thay đổi theo quá trình phát triển của trẻ. Sự phát triển kỹ năng chơi ở trẻ em diễn ra theo các hình thức chơi như sau:

 Chơi khám phá: Trẻ chơi và khám phá thế giới xung quanh thông qua các hoạt động như :

–   Ngắm đồ vật lướt qua trước mắt

–   Cho vật (tay) vào miệng 

–   Cầm và lắc lư vật

–   Gõ hai vật vào nhau, hoặc gõ vật xuống sàn

–   Chồng tháp nếu có các đồ vật hình khối

–   Đùn đẩy đồ vật

–   Giữ đồ vật, không cho ai lấy

–   Xếp các vật thành chuỗi theo trật tự nhất định: Trẻ đã biết xếp các vật theo kích cỡ, màu sắc hoặc theo tác dụng của vật. Chẳng hạn: Trẻ lấy dăm miếng gỗ xếp thành một đoàn tàu, đầu tàu phải to hơn, đuôi tàu phải bé hơn…
Những trò chơi khám phá này diễn ra trong suốt 2 năm đầu đời của trẻ. Khi biết xếp các vật theo chuỗi, trẻ đã học được kỹ năng phân loại vật, so sánh và liên hệ các vật với nhau. Tiếp tục phát triển các hoạt động chơi này, trẻ tiến tới chơi đóng vai- tưởng tượng. “Em xếp hình đi!”

Chơi đóng vai tưởng tượng:

Nhờ khả năng liên kết các sự vật, hiện tư¬ợng và con ngư¬ời theo các mối liên hệ; trẻ bắt đầu chơi đóng vai. Lúc đầu là các vai thường gặp như: Chơi trò bố-mẹ và em bé… Sau đó vai cô giáo – học sinh, chơi bán hàng… Tác dụng quan trọng nhất của chơi đóng vai là trẻ học được kỹ năng xã hội và giao tiếp ứng xử. Ở đó trẻ học cách ăn nói, mặc quần áo và có hành vi ứng xử phù hợp với vai của mình. Trẻ chơi đóng vai từ lúc khoảng ngoài 24 tháng tới 5 tuổi.

Chơi nhóm

Bắt đầu từ khoảng 3 tuổi, trẻ bắt đầu chơi nhóm, lúc đầu nhóm nhỏ, sau trẻ có thể chơi nhóm lớn 5-7 trẻ. Chơi nhóm giúp trẻ hiểu được mình trong mối liên hệ với các cá nhân khác. Nhờ chơi nhóm, trẻ học được cách chấp nhận các quy tắc, luật lệ của nhóm, của tập thể và của cộng đồng. Trẻ cũng  biết chấp nhận

thực tế có người khác mạnh hơn, nhanh hơn và giỏi hơn Việc quan sát kỹ năng chơi của trẻ là rất quan trọng trong việc dạy trẻ chơi. Nếu một trẻ chỉ biết chơi gõ vật, đập vật xuống sàn thì không thể dạy trẻ chơi đóng vai ngay được, vì khả năng hiểu của trẻ còn hạn chế.

  –   Cách dạy trẻ chơi

 Làm đồ chơi cho trẻ

Tuỳ vào trò chơi mà bạn có thể dùng bất cứ đồ vật gì để tạo đồ chơi cho trẻ. Đồ chơi của trẻ phải thật an toàn, không có những hạt nhỏ để trẻ cho vào mũi, miệng hoặc sặc vào đường thở. Không để các đồ vật sắc, nhọn hoặc dễ vỡ có thể gây tổn thương cho trẻ. Bạn hãy sưu tập một số đồ vật và vật liệu như sau:

Vật liệu, đồ chơi bằng nhựa: Những cái ca, cốc, gáo nhựa có thể chế tạo thành xô, chậu vì trẻ rất thích chơi với n¬ước, cát… Đồ bằng mây, tre đan: Rổ, rá hoặc thúng, bị… để đựng đồ chơi và để giấu đồ vật. Trẻ thích chơi trò ú tim, đi tìm đồ vật bị mất

Thùng các tông, giấy dày, gỗ dán, khối gỗ các kích cỡ, màu sắc khác nhau: Các vật này dùng để làm nhà, làm ô tô, xây tháp, cầu cống … Giấy màu, hồ dán và bút chì màu, đất sét để nặn: Là những vật giúp trẻ chơi sáng tạo

Các dụng cụ âm nhạc và phát ra âm thanh: Kèn, sáo, ống bơ, xúc sắc, hạt nhỏ cho vào ống nhựa, trống nhỏ…

Sách vở, giấy bút và truyện tranh các loại: Cắt từ hoạ báo và các tranh ảnh cũ ra các đồ vật, nhân vật, các địa điểm… Khi kể chuyện có thể ghép các bức tranh này theo câu chuyện bạn kể

Có thể thu nhặt một ít quần áo cũ: Giúp trò chơi đóng vai của trẻ

 Các đồ chơi chuyển động: Làm ô tô, máy bay, xe cút kít, chong chóng… Một ít hồ dán, kim chỉ, dây thép…

 Chọn hoạt động chơi để dạy

Trước khi dạy cần quan sát xem trẻ hiện đang chơi ở dạng nào. Nên giúp trẻ chọn hoạt động ở mức độ cao hơn Nếu trẻ mới biết lắc, gõ đập đồ chơi: Hãy dạy trẻ chơi chồng tháp hoặc xếp các đồ vật theo các mẫu có sẵn, bỏ các khối hoặc đồ chơi vào hộp, thùng… Nếu trẻ đã biết đùn đẩy đồ chơi: Hãy cùng trẻ chơi các trò ô tô, ném bóng, lăn đồ chơi cho mọi người chơi cùng… Khi mức độ hiểu biết của trẻ tốt hơn: Có thể dùng các đồ vật màu sắc khác nhau để trẻ chọn và bỏ vào các ô, xếp theo các hình có sẵn… Chơi trò xếp hình, vẽ, nặn các vật có hình dạng và kích thước khác nhau… Nếu trẻ đã biết chơi đóng vai đơn giản: Hãy chơi cùng với trẻ hoặc rủ nhiều trẻ khác cùng chơi các trò: Bán hàng, đi siêu thị, đi khám bệnh hoặc đi công viên… Khi ấy có thể dùng nhiều đồ chơi và nhiều chủ đề để nói chuyện với trẻ Hãy để trẻ chơi cùng nhóm trẻ khác: Giúp trẻ tham gia trò chơi cùng trẻ khác. Giải thích cho trẻ cách chơi, hãy để trẻ khác bắt đầu trước để trẻ quan sát và bắt chước cách chơi.

“Tôi mua coca!”

 Phát triển các kỹ năng cho trẻ thông qua vui chơi

Trẻ em nào cũng cần vui chơi, hơn nữa lại là trẻ tàn tật. Tuỳ theo khả năng vận động, nhận thức, hành vi và trí tuệ của trẻ mà chọn cho trẻ trò chơi thích hợp. Hãy nghĩ xem trò chơi mà bạn định áp dụng sẽ phát triển được những khả năng gì của trẻ

 Trò chơi phát triển khả năng vận động, di chuyển và cử động thân thể:

Chơi đá bóng, đá cầu, chạy, đứng lên- ngồi xuống, thu nhặt đồ vật, múa hát, rồng rắn lên mây, mèo đuổi chuột… Chơi chồng khối, múc nước, nghịch cát, xây nhà…

 Trò chơi nhằm phát triển khả năng nhận thức:

 Xếp hình: Phân loại đồ vật theo màu sắc, kích thước…

 Chơi tranh: Trò so cặp tranh, mua bán, giấu tranh để trẻ phát hiện, chơi bài bằng tranh, chơi rút tranh…

 Kể chuyện: Theo các truyện tranh đơn giản tự vẽ 

Cắt dán, nặn, vẽ: theo mẫu hoặc theo tưởng tượng của trẻ…

 Làm các mô hình: Làng, hoặc ngôi nhà của trẻ với súc vật, con người và các đồ vật xung quanh…

 Trò chơi phát triển giác quan:

Giúp tăng cảm giác sờ, khả năng nhìn, nghe hoặc ngửi… Hoặc cảm giác sờ, chạm. Có thể sử dụng các hoạt động chơi sau đây: Chơi bịt mắt đoán vật ở trong túi, nặn, vầy gạo, vầy cát, xây nhà bằng cát. Chơi quan sát và phát hiện sự khác nhau của các bức tranh, chơi giấu hình hoặc giấu tranh. Để phát triển kỹ năng nghe có thể chơi nhiều trò như: Bịt mắt đoán xem vật nào phát ra âm thanh, bịt mắt xem ai nói… Tuỳ theo nhu cầu và sự phát triển của trẻ hãy nghĩ và chọn hoặc sáng tạo ra một trò chơi để bạn và trẻ cùng vui vẻ. Khi chơi cố gắng giao tiếp với trẻ càng nhiều càng tốt. Nói chuyện và chia xẻ sự thích thú với trẻ khiến trẻ bị lôi cuốn hơn vào trò chơi. Nếu có thể hãy vừa chơi vừa hát cùng trẻ. Vừa hát vừa lắc lư thân thể cùng trẻ khiến những trẻ hiếu động, kém tập trung sẽ chơi cùng bạn lâu hơn Vui chơi là một trong các hoạt động chủ đạo giúp trẻ phát triển. Cần giúp trẻ thông qua nhiều hoạt động khác như dạy trẻ tự chăm sóc, dạy trẻ cùng làm các hoạt động nội trợ, đi mua sắm, tham gia các hoạt động vui chơi cùng trẻ khác trong làng xóm, trường lớp. Như vậy, sự phát triển của trẻ mới toàn diện.

Nguồn: http://thuviensuckhoe.vn