100 bài can thiệp hành vi của Catherine Maurice với trẻ khuyết tật – Phần 21

Bài 97 – Định nghĩa về con người, địa điểm và đồ vật

Các bước dạy trẻ:

1. Con người: Ngồi trên ghế đối diện với trẻ. Yêu cầu trẻ chú ý và hỏi trẻ khái niệm về một người nào đó (ví dụ: “Thủ thư là người thế nào?”). Gợi ý cho trẻ định nghĩa được chức năng của người đó (ví dụ: “Thủ thư là người làm trong thư viện”). Khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ, càng về sau càng giảm gợi ý cho trẻ. Cuối cùng chỉ khen thưởng những cách trẻ làm đúng mà không cần gợi ý.

2. Địa điểm: Ngồi trên ghế đối diện với trẻ. Yêu cầu trẻ chú ý và hỏi trẻ khái niệm về một nơi nào đó (ví dụ: “Thư viện là gì?”). Gợi ý cho trẻ định nghĩa được địa điểm đó (ví dụ: Thư viện là nơi để mượn sách”). Khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ, càng về sau càng giảm gợi ý cho trẻ. Cuối cùng chỉ khen thưởng những cách trẻ làm đúng mà không cần gợi ý.

3. Đồ vật: Ngồi trên ghế đối diện với trẻ. Yêu cầu trẻ chú ý và hỏi trẻ khái niệm về một vật nào đó (ví dụ: “Sách là gì?”). Gợi ý cho trẻ định nghĩa được đồ vật đó (ví dụ: “Sách là thứ dùng để đọc”). Khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ, càng về sau càng giảm gợi ý cho trẻ. Cuối cùng chỉ khen thưởng những cách trẻ làm đúng mà không cần gợi ý.

4. Có thể dạy các phần 1, 2, 3 ở trên một cách ngẫu nhiên (không cần theo thứ tự).

Điều kiện trước tiên: Trẻ biết xác định những người làm công tác xã hội, chức năng của các đồ vật, mô tả được các đồ vật ngoài tầm nhìn, trả lời được các câu hỏi về đồ vật, có thể nhắc lại lời nói của người khác.

Gợi ý bổ trợ: Sử dụng các bức tranh/ ảnh về những người làm công tác cộng đồng, những địa điểm và các loại đồ vật.

Bài 98 – Bắt chước các bạn

Các bước dạy trẻ:

1. Các hoạt động vận động thô: Dắt trẻ ngồi đối diện với một bạn của trẻ (giả sử bạn đó tên là Minh). Gợi ý cho Minh thực hiện hành động nào đó (ví dụ: nói thầm vào tai Minh sao cho trẻ không thể nghe thấy: “Cháu hãy vỗ tay”, hoặc cho Minh xem một bức tranh/ ảnh có hình gợi ý thực hiện hành động đó). Trong khi Minh đang thực hiện hành động, hãy yêu cầu trẻ bắt chước hành động đó (ví dụ: “Con hãy làm theo Minh”). Gợi ý trẻ bắt chước các hoạt động vận động thô của Minh. Khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ, càng về sau càng giảm gợi ý cho trẻ. Cuối cùng chỉ khen thưởng những cách trẻ làm đúng mà không cần gợi ý.

2. Hành động: Đặt trẻ ngồi lên ghế cạnh Nam, một trong những người bạn của trẻ. Gợi ý cho Nam ra khỏi chỗ ngồi và thực hiện một hành động (ví dụ: “Con hãy đi ra ném quả bóng rổ kia”). Nam cần phải chạy đi lấy quả bóng và làm rổ bóng. Sau khi trẻ bạn quay lại chỗ ngồi, hãy yêu cầu trẻ làm theo: “Bây giờ đến lượt con, hãy làm giống như Nam đã làm”. Gợi ý cho trẻ bắt chước hành động đó. Khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ, càng về sau càng giảm gợi ý cho trẻ.

3. Trả lời bằng ngôn ngữ nói: Ngồi trên ghế đối diện với trẻ và một trẻ bạn khác được đặt ngồi cạnh nhau. Cho trẻ bạn xem một bức tranh/ ảnh (không để cho trẻ nhìn thấy) và hỏi: “Đây là cái gì?”. Sau khi trẻ bạn trả lời, hãy hỏi trẻ “Bạn ấy đã nhìn thấy cái gì trong tranh?”. Gợi ý cho trẻ trả lời đúng (ví dụ: “Quả táo”). Khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ, càng về sau càng giảm gợi ý cho trẻ. Cuối cùng chỉ khen thưởng những cách trẻ làm đúng mà không cần gợi ý.

Điều kiện trước tiên: Trẻ biết bắt chước hành vi của người lớn, biết nhắc lại lời nói của người khác và làm theo các chỉ dẫn từng bước một.
Gợi ý cách dạy:

(1-2) Có thể cầm tay hoặc chỉ để gợi ý trẻ thực hiện.

(3) Trả lời mẫu bằng lời nói hoặc cho trẻ xem bức tranh đó trong khi bạn đang đặt câu hỏi.

Gợi ý bổ trợ: Nếu con bạn gặp khó khăn trong việc thực hiện yêu cầu thứ nhất, hãy yêu cầu trẻ bạn vừa thực hiện hành động vừa gợi ý “Hãy làm thế này”. Cần hướng dẫn trẻ bạn thực hiện hành động càng gần gũi với trò chơi càng tốt để trẻ bắt chước. Khi chuyển sang nội dung thứ hai chỉ nói với trẻ: “Bây giờ đến lượt con” mà không nói “Hãy làm theo bạn” đồng thời không để trẻ nghe thấy những yêu cầu bạn nói với trẻ kia. Nếu trẻ khó học nội dung thứ ba, hãy yêu cầu trẻ bạn trực tiếp nhắc lại những từ khó để trẻ bắt chước (ví dụ: để trẻ bạn ngồi cùng với trẻ và nói “Hãy nói sách” cho đến khi trẻ bắt chước được).

Bài 99 – Rủ bạn cùng chơi

Các bước dạy trẻ:

1. Có gợi ý bằng lời: Trong khi trẻ đang chơi cùng các bạn, hãy lại gần và yêu cầu trẻ hãy rủ một bạn khác cùng chơi một trò chơi yêu thích nào đó (ví dụ: “Con hãy hỏi Minh xem bạn ấy có thích chơi lái tàu không?”. Gợi ý trẻ lại gần trẻ kia và đề nghị cùng chơi (ví dụ: “Minh ơi, bạn có thích chơi lái tàu không?”. Khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ. Để cho trẻ cùng tham gia chơi với các bạn. Càng về sau càng giảm gợi ý cho trẻ. Cuối cùng, chỉ khen thưởng những cách trẻ làm đúng mà không cần phải gợi ý.

2. Gợi ý bằng lời nói: Bố trí một số trò chơi mà trẻ yêu thích trong khu vực chơi của chúng. Khi trẻ và các bạn cùng bắt đầu trò chơi, hãy đợi xem trẻ sẽ đi đến với trò chơi nào. Khi trẻ đến gần một trò chơi nào đó (ví dụ trò chơi lái tàu), ngay lập tức hãy hướng trẻ lại gần một trẻ bạn và gợi ý cho trẻ rủ bạn cùng chơi trò chơi đó (ví dụ: “Minh ơi, chúng mình cùng chơi lái tàu đi”). Khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ. Để cho trẻ cùng tham gia chơi với các bạn. Càng về sau càng giảm gợi ý cho trẻ. Cuối cùng, chỉ khen thưởng những cách trẻ làm đúng mà không cần gợi ý. Mỗi lần trẻ tỏ ra hứng thú trong trò chơi nào đó, hãy làm theo các chỉ dẫn trên.

Điều kiện trước tiên: Trẻ biết nhắc lại lời nói và biết chuyển lời của người khác, biết yêu cầu, làm theo các chỉ dẫn hai bước, biết chơi trò chơi.
Gợi ý cách dạy: Cầm tay trẻ hoặc hướng dẫn từ phía sau để trẻ lại gần bạn đồng thời làm mẫu cách đề nghị để trẻ nhắc lại.

Gợi ý bổ trợ: Cần nhớ là phải sử dụng những trẻ biết chiều theo ý người lớn để có thể nhận lời cùng chơi với trẻ một cách tích cực. Khi trẻ đã thực hiện yêu cầu một cách đáng tin cậy, hãy dạy trẻ phải làm gì khi các bạn từ chối lời đề nghị (ví dụ: rủ bạn cùng chơi một trò khác). Dùng những tranh/ ảnh về các hoạt động chơi và những chú thích được viết sẵn để gợi ý cách đề nghị cho trẻ.

Bài 100 – Thực hiện hành động sau khi quan sát

Các bước dạy trẻ:

1. Với tranh ảnh mà trẻ không biết: Ngồi trên ghế ngang hàng với trẻ và bạn của trẻ được xếp ngồi cạnh nhau. Cho trẻ xem một bức tranh/ ảnh một đồ vật mà trẻ không biết. Hãy hỏi trẻ “Đây là cái gì?” và trẻ phải trả lời được “Con không biết” (xem những điều kiện trước tiên). Cho trẻ bạn xem bức tranh đó (trẻ đó phải dễ dàng nhận biết vật trong tranh và hỏi “Đây là cái gì?”). Trẻ bạn phải xác định bức tranh một cách chính xác, khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ này (ví dụ: “Đúng rồi”). Làm lại cùng bức tranh với trẻ và hỏi “Đây là cái gì?”. Trẻ phải xác định lại được hình trong bức tranh đó (nhắc lại câu trả lời của trẻ bạn). Khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ.

2. Với các câu hỏi: Ngồi trên ghế ngang hàng với trẻ và bạn của trẻ được xếp ngồi cạnh nhau. Cho trẻ xem một bức tranh/ ảnh một đồ vật mà trẻ không biết. Hãy hỏi trẻ một câu hỏi nào đó và trẻ phải trả lời được “Con không biết” (xem những điều kiện trước tiên). Hỏi trẻ bạn câu hỏi tương tự (trẻ bạn phải trả lời được). Sau khi trẻ bạn trả lời câu hỏi, khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ này (ví dụ: “Đúng rồi”). Hỏi lại trẻ câu hỏi và trẻ phải trả lời được (nhắc lại câu trả lời của trẻ bạn). Khen thưởng lại cách thực hiện của trẻ.

Giáo cụ: Những tranh ảnh mà trẻ không biết nhưng trẻ bạn lại biết.
Điều kiện trước tiên: Trẻ biết trả lời “Con không biết” với những câu hỏi không thể trả lời được, biết bắt chước các câu trả lời của trẻ bạn.
Gợi ý cách dạy: Yêu cầu trẻ quan sát cách thực hiện, làm mẫu cách trả lời theo bạn của trẻ (ví dụ: “Đúng rồi, đó là… (tên của đồ vật trong tranh)”).

Gợi ý bổ trợ: Cần chú ý là trẻ phải quan sát cách trẻ bạn thực hiện hành động. Khái quát hóa cách thực hiện (ví dụ: các tranh ảnh vẽ hành động). Cần kích thích khả năng tiềm tàng của trẻ trong khoảng thời gian khi trẻ bạn đang thực hiện hành động và khi bạn đang hỏi lại trẻ về bức tranh hoặc một câu hỏi bất kỳ (ví dụ: Yêu cầu trẻ bạn làm mẫu cách thực hiện, hỏi trẻ một số câu hỏi mà trẻ trả lời được, sau đó hỏi lại câu ban đầu).

Bài ……

Các bước dạy trẻ:

PHIẾU TỔNG KẾT NGÀY……THÁNG……NĂM……

Thời điểm hiện tại:

Các bài đã khen thưởng:

Điều chỉnh bài dạy:

Các phần bổ sung của bài dạy:

Ngày tổng kết lần tới:

BẢNG SỐ LIỆU

Đánh dấu “+” nếu trẻ thực hiện đúng mà không cần gợi ý.
Đánh dấu ‘+wp” nếu trẻ thực hiện đúng nhưng phải gợi ý ở mức độ nhất định
Đánh dấu ‘-“ nếu trẻ làm không đúng hoặc không làm được mặc dù đã có gợi ý. Ghi lại những thay đổi trong phần gợi ý.